Bakır Nefesli Çalgılar - Trompet



Bir ağızlık ve kendi üzerine kıvrılmış silindir biçimindeki borudan oluşur. Ağız kısmı kâse benzeri konik biçimdedir. Ses rengi parlak ve çınlayan niteliktedir. Korno gibi trompet de çalma ilkeleri bakımından aynıdır. Trompetin öteki üflemeli çalgılardan önemli bir farkı, üfleme sırasında iki ya da üç kez ses düzenlemesi yapılabilmesidir.


Genelde iki tip trompet vardır:


* Basit trompet, bir temel notanın armonik seslerini çıkartır.
* Kromatik veya pistonlu trompet, 19. yüzyılın başında Bluhmel ve Stözel tarafından bulunmuş ve basit trompetin yerini almıştır.


Tüpleri bulunmayan basit trompet, bu çalgının ilkel türüdür. Perdeyi değiştirmek için boruda tüpler yoktur. Borunu uzunluğuna tekabül eden perdede sesler üretilebilir.










Trompet, bakır üflemeli bir çalgıdır. Trompetin Eski Mısır'da dinsel törenlerde ya da askeri törenlerde kullanıldığı bilinmektedir. Bilinen en eski trompet Eski Mısır Kralı Tutanhamon'un mezarında bulun­muş olandır. Günümüzde kullanılan modern trompetin gövdesi silindir biçiminde bir boru­dan oluşur. Uca doğru genişleyerek çan biçi­minde bir kalakla son bulur. Fincan biçiminde bir ağızlığı vardır. Gövde üzerindeki kıvrımlı boruları açıp kapamaya yarayan bir piston düzeneği vardır. Trompetin sesi borazan ya da kornodan daha görkemli ve etkileyicidir. Bu yüzden, yüzyıllardan beri savaşlarda, tö­renlerde ve orkestralarda yaygın olarak kulla­nılmıştır.

Öbür üflemeli çalgılar gibi trompet de ağızlık bölümünden hava üflenerek çalınır. Üflenen havanın borunun içindeki hava sütu­nunu titreştirmesiyle ses elde edilir. Hava üflenirken dudaklar ağızlığa sıkıca yapıştırılır. Dudaklar gevşek tutulduğunda borunun için­deki havanın tümü titreştiğinden en pes (ka­lın) sesler, dudaklar gerilerek üflendiğinde hava sütununun yalnızca bazı bölümleri titreş­tiğinden en yüksek sesler, yani doğal armonik­ler (kısmi sesler) olarak bilinen tiz sesler elde edilir. Her borunun uzunluğuna göre değişen, kendine özgü doğal armonikleri vardır. Bu bakımdan, yalnızca dudak gerginliği değiştiri­lerek istenen sesler elde edilebilir. Ne var ki, doğal armoniklerin yalnızca bir ya da iki ses perdesinden oluşan dar bir ses aralığı vardır. Modern trompetlerdeki piston düzeneği bo­ruları istenilen biçimde açıp kapayarak pes seslere ulaşmayı sağlar.

Modern orkestralarda, genellikle iki ya da üç trompet kullanılır. Trompet, öbür bakır üflemeli çalgılara göre daha hızlı çalınabilen, kıvrak sesli bir çalgıdır.

15. yüzyıldan önce kullanılan trompetin piston düzeneği yoktu. Bu basit çalgı yalnızca doğal armonikler dizisinin notalarını çıkarabi­liyordu. Fransa'nın doğusundaki Burgonya' da, trombonla aynı ilkelere dayanan sürgülü trompet geliştirildi. 17. yüzyılda İngiltere'de, daha değişik bir sürgü düzeneği olan basit trompet kullanıldı. Trom­petin orkestrada yer alması 17. yüzyıl başla­rında gerçekleşti. 17. yüzyıldan 19. yüzyıla kadar genellikle, gövdesinde kangal olarak bilinen ek boruları olan doğal trompet kulla­nıldı. Bugün kullanılan üç pistonlu trompet ilk olarak 1820'lerde yapıldı ve yaygın biçim­de kullanılmaya başlandı.

Orkestra müziğinde en çok Si bemol trom­pet kullanılır. Trompetin öteki çeşitleri pes sesli Fa (Rus müziğinde kullanılan bir kon­tralto trompet), pes sesli Do (Wagner'in Nibelungen Halkası adlı opera dizisinde kulla­nılan kalın sesli bas trompet), Re (düz bir borudan oluşan ve Bach trompeti olarak da bilinen pikolo trompet), tiz sesli Fa (Bach'ın müziğinde kullanılan bir trompet) ve Stra­vinski Ravel'in bazı bestelerinde kullandıkları tiz sesli Re trompettir. Trompetin ses tonu, ka­lak bölümünün içine surdin adı verilen bir ses kısıcı yerleştirilerek değiştirilebilir. Surdin kar­ton, elyaf, keçe ya da metalden yapılmış, koni biçiminde bir tür kapaktır.

1820'lerin sonlarında Paris'te geliştirilen kornetin görünüşü Si bemol trompete benzer. Trompetle aynı ses perdesine sahip olmakla birlikte ses rengi daha yumuşaktır. Fincan biçiminde bir ağızlığı vardır. Gövdesi trom­petten daha kısadır ve uca doğru genişler. Kornet daha çok askeri bandolarda ve caz topluluklarında kullanılır. Sesi opera yapıla­rındaki soprano ve mezzosoprano sesler için çok elverişli olan bir çalgıdır.

Trompet yapısından dolayı solo çalgı olarak ve oda müziğinde az kullanılmıştır. George Frideric Handel'in trompetler ve komolar için bir konçertosu, Mozart'ın bir trompet konçertosu vardır. Oda müziği yapıtlarında yer verilmesi ise 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyılda bestelenen eserlerde gerçekleşmiştir.